Truyện Tình Hai Họ Dương Hà
cảm xúc thơ Nguyễn Đình Chiểu bài 17
“Cơn gió thổi liễu xanh lả lướt
Đàn dơi bay lũ lượt theo nhau
Lập lòe đom đóm trước sau
Vẳng đâu tiếng hát bạc màu đá vôi
Dương Từ bỗng bồi hồi tâm dạ
Chốn thâm sơn hoa lá cỏ cây
Sớm khuya muông thú vui vầy
Thị phi chẳng có tháng ngày thảnh thơi
Vung cán búa tìm nơi ẩn náu
Xa lánh người trần cấu bon chen
Củi khô chi kể sang hèn
Thuận mua vừa bán bõ bèn gì đâu?
Này những kẻ công hầu vương bá
Phường con buôn xảo trá điêu ngoa
Thèm thuồng tiền bạc xuýt xoa
Trắng râu thủ đoạn xa hoa bạc đầu
Dương Từ cũng sa châu rớm lệ
Xin lão Tiều hãy kể tôi nghe
Phải chăng ông cống ông nghè
Vị thần trong miếu nho nhe hạng nào?“
Dương Từ vốn dĩ là một thương gia và cũng là một văn sĩ đời
Tấn, đang lúc buôn bán làm ăn giàu có thì vợ già sinh con, hai đứa trẻ song
sinh mà làm cho ông thấy khó hiểu. Bản tính ham hiểu biết thích tìm tòi nên
chàng xuống tóc đi tu, nhưng vẫn chưa yên tâm mà quyết lên non cao rừng thẳm để
tầm sư học đạo. Trên đường lên núi thì chàng gặp một ngã tiều phu bên một tòa
miếu cổ và hỏi thăm trong miếu đang thờ ai? Thì ngã Tiều phu trả lời đó là ngài
Mẫn Tử Khiên vang danh thiên hạ.
“Ngài Hiếu Tử tài cao trọng trách
Thuở thiếu thời đức hạnh nhân từ
Tứ Khoa đều đỗ thiên tư
Gần xa nức tiếng chân như mọi nhà
Nhị thập tứ đời ca ngợi mãi
Khắc thành bia vững trãi lâu bền
Miếu này thờ Mẫn Tử Khiên
Mủi lòng mẹ ghẻ thảo hiền thương cha
Con áo rách giận bà vợ kế
Muốn đuổi đi hai trẻ ngây thơ
Cùng cha khác mẹ bơ vơ
Ăn theo đày tớ nằm chờ trăn trâu
Mẫn tử Khiên không sầu dạ oán
Còn xin cha đừng bận lòng chi
Hai em nhỏ dại biết gì
Nhà tranh vách nát rầm rì gió mưa
Lão vuốt râu kế thừa tổ phụ
Hơn ba mươi đời cháu đích tôn
Chán chường thế sự chui luồn
Tiều phu kiếm củi vui buồn gió trăng
Dương Từ nghe mọi đằng rành rẽ
Dòng trâm anh chẳng lẽ dửng dưng
Sân Trình cửa Khổng lừng khừng
Noi theo nghiệp tổ danh lừng bốn phương?
Lão trượng mới tỏ tường sau trước
Thời buổi này dễ rước họa vào
Tương khi nhuộm đỏ máu đào
Thiên luân đạo lý ngả nào mà đi?
Kẻ xu nịnh ngu si đểu giả
Bậc chân nhân vàng đá phôi phai
Bây giờ còn có mấy ai?
Trung ngôn nghịch nhĩ hiền tài đảm đương“
Tiếc thay lão tiều phu cũng là cháu đích tôn hơn ba mươi đời
của Mẫn Tử Khiên cũng chán đời ô trọc muốn học bảy vị thất hiền trong rừng trúc
mà cam chịu cảnh bần hàn thanh tao kiếm củi qua ngày. Sử sách có ghi quan đại
phu họ Qúi thao túng quyền lực nước Lỗ, nghe nói Mẫn Tử Khiên là bậc hiền tài
nên cũng học theo cách Lưu Bị đến tận lều tranh để cầu Gia Cát Lượng, nhưng
không được. Họ Qúi mời Tử Khiên ra làm quan lớn ấp Phí là ấp ăn lộc họ Qúi
nhưng họ Qúi lại lấn át cả vua nên Tử Khiên từ chối và bảo với sứ giả rằng:
-Xin sứ giả hãy về khéo léo thay tôi từ chối lời mời này,
nếu còn đến nữa thì tôi sẽ trốn lên sông Vân ẩn dật. Sông Vân là con sông gianh
giới giữa Lỗ và Tề. Ý Tử Khiên nếu còn ép quá thì ông sẽ vượt biên sang nước Tề
tỵ nạn chính trị. Mẫn Tử Khiên được đời sau tôn vinh là Lang Gia Công ông đã đỗ
đầu tứ khoa có trong sách luận ngữ gồm: Đức hạnh, chính sự, ngôn ngữ và văn học.
Truyện Tình Hai Họ Dương Hà
cảm xúc thơ Nguyễn Đình Chiểu bài 18
“Bởi thiên hạ bốn phương tám hướng
Cuộc can qua chấp chưởng tranh dành
Đất đai ác bá lợi danh
Mua quan bán tước học hành gì đâu?
Bầy cơ hội chụm đầu co cụm
Lũ sâu đo đàn đúm chia nhau
Kỷ cương tôn miếu nát nhàu
Đỏ lòng xanh vỏ xám màu lương tâm
Giòng ô trọc mưu thâm kế độc
Giống sài lang hang hốc họ hàng
Vương tôn quý tử điếm đàng
Thôn trang trộm cướp xóm làng xác xơ
Lê dân khóc bơ phờ tang tóc
Hà chính càng khó nhọc lầm than
Hổ mang chẳng sợ thế gian
Khói hương nghi ngút bần hàn mả hoang“
Dưới chính sách cai trị độc tài bá tánh lê dân rất khổ để
đến nỗi có cảnh ngộ hổ mang chẳng sợ thế gian, khói hương nghi ngút bần hàn mả
hoang là ý thơ mô tả về Khổng Tử gặp một người đàn bà khóc chồng bên mả. Sách lễ
ký có chép khi Khổng Tử qua núi Thái sơn thấy một người đàn bà đang khóc bên một
ngôi mộ. Khổng Tử sai Tử Lộ đến hỏi thì người đàn bà đó đáp rằng:
-Trước bố chồng tôi đã chết vì hổ, rồi cả đến chồng con
tôi cũng bị hổ vồ xé xác, nên chôn cả ở đây.
Khổng Tử bảo sao không dời đi chỗ khác thì người đàn bà đó
trả lời:
-Vì sống ở nơi đây chính sách của quan trên không hà khắc
như ở các nơi khác.
Khổng Tử quay lại nói với các học trò:
-Các con biết đấy chính sách hà khắc như sưu cao thuế nặng
chiếm đoạt đất đai của nông dân, triệt đường sinh sống của người ta còn dữ hơn
cả hổ.
“Đời tam đại mơ màng lịch sử
Hạ Thương Chu gìn giữ tôn nghiêm
Nửa vầng trăng khuyết lưỡi liềm
Ngàn thu giá lạnh nỗi niềm khổ đau“
Trong lịch sử Tàu thời Nghiêu Thuấn và đời tam đại Hạ-Thương-Chu
nổi tiếng là an lạc thịnh vượng.
“Phân chó sói úa màu mây khói
Hỏa phong đài buốt nhói biên cương
Đau lòng sĩ tử can trường
Thương người chinh phụ quê hương mỏi mòn“
Theo đậu dương tạp trở thì phân chó sói đem đốt, khói bốc
lên thẳng, nên người xưa lấy đó làm kinh nghiệm dọc theo biên giới người ta hay
đặt nhiều hỏa phong đài để báo tin khi có giặc xâm phạm bờ cõi.
“Thúc Quý phải trèo non lội suối
Nơi rừng sâu còm cõi thu đông
Lý y phong thủy tinh thông
Bàn dân thiên hạ ngóng trông nhân tài“
Thúc Qúy còn gọi là Thúc Mậu theo trường Phái Loan Đầu lấy
hình thế, bố cục làm chính. Chú ý nhận biết nơi khởi đầu và kết thúc, dừng tụ của
sơn mạch, thủy lưu. Tìm kiếm phát hiện hình mạo hướng bối của long hổ triều ứng,
để định huyệt vị tọa hướng, chú: Địa Lý Ngũ Quyết
Phái này do Dương Quân Tùng tự là Thúc Mậu đời Đường khởi
xướng. Họ Dương về cuối đời sống ở Giang Tây, môn đệ của ông phần lớn là người
Giang Tây, nên còn có tên là phái Giang Tây - hay còn gọi là Diêu Phái.
Phái Hình thế còn gọi là phái Loan đầu, vì học thuyết này
chú trọng hình dạng của núi sông, nên có tên như vậy. Thuyết này về sau hình
thành nên lý luận Hình pháp.
Phái Hình thế (Giang Tây hay Loan đầu) với Dương Quân Tùng
là tổ sư, lần lượt truyền cho Tăng Văn Sán, Lại Văn Tuấn, Ngô Cảnh Loan, Mục
Vũ. Trước tác của phái này hiện còn rất nhiều, tiêu biểu là Hám long kinh, Nghi
long kinh, Thập nhị trượng pháp của Dương Quân Tùng, Táng thư người đời nhà Tống
mượn danh Quách Phác, Thôi quan thiên của Lại Văn Tuấn. Lý luận của phái Giang
Tây chú trọng quan sát giới tự nhiên, tiến hành tổng kết quy nạp rất nhiều hình
thế sông núi, kết tinh nhiều kinh nghiệm hợp lý. Thuyết này lấy âm trạch làm chủ,
dương trạch thường mượn dùng các thuyết của âm trạch song vẫn chú trọng đến
hình dáng của nhà ở và sự phối hợp về hình thức trong không gian. Phái Giang
Tây từ đời Đường, Tống trở đi, lưu truyền khá rộng, đời nhà Minh, nhà Thanh có
sút giảm, nhưng vẫn được xã hội tiếp thu rộng rãi, có ảnh hưởng rất sâu rộng.
Ngoài ra còn Phái
Lý pháp, còn gọi là Lý khí, tức hệ thống lý luận phong thủy do phái Phúc Kiến
nêu ra nên còn có tên là phái Phúc Kiến.
Thuyết này khởi đầu sớm nhất ở Mân Trung tức là Phúc Kiến ngày nay. Đến Vương Cấp thời
nhà Nam Tống thì rất thịnh hành.
Trường phái này lấy la bàn làm công cụ chính, chủ yếu căn
cứ vào cái lý của âm dương, ngũ hành, bát quái, cửu tinh, Hà Lạc mà tính toán.
Nhấn mạnh âm sơn âm hướng, dương sơn dương hướng, để xác định quan hệ sinh khắc,
phán đoán cát hung.
Phái này chú trọng tìm hiểu nguyên lý trạch pháp, dương trạch
chia ra 24 lộ, phân biệt âm dương, xác định hưu cữu (cát hung) âm trạch cũng
thường luận về cát hung của tọa hướng, chủ yếu sử dụng cách phán đoán trừu tượng
là chính, chứ không quan tâm nhiều đến hình dáng cụ thể của nhà, đất, sông núi,
cho nên còn gọi là "ốc trạch pháp". Thuyết này về sau phát triển
thành học thuyết Lý pháp. Phái Phúc Kiến ít nhân tài, trước tác cũng không nhiều,
có chăng thường là mượn tên của người đời trước, khó biết đích xác là của ai. Từ
đời Minh, Thanh trở đi, phái này suy dần, chỉ lưu truyền rộng rãi ở vùng Chiết
Trung, ảnh hưởng kém hơn hẳn phần Giang Tây.
“Dương Từ hỏi trần ai ngang trái
Thiếu gì nghề cứ phải tiều phu?
Lều tranh gió thổi vi vu
Rừng sâu giá lạnh âm u hãi hùng
Lão trượng cười tận cùng tắc biến
Cực âm dương tái hiện vô thường
Dùng dằng cửa thánh treo gương
Mỏi lòng rồi lại chán chường hỏa tai
Như voi cọp mấy ai dám sánh
Chẳng dại gì nên tránh xa ra
Khoe khoang chi nữa đôi ngà
Giáo gươm đâm thủng lớp da bọc ngoài
Nhờ lưỡi búa dao dài sắc bén
Lộc trời cho tráng kiện dẻo dai
Lo gì hoạn nạn khứ lai
Cá cơm rượu thịt một hai vui vầy
Vung cán búa củi đầy nặng gánh
Phủ ngưỡng câu nỡ tránh né sao?
Cúi mình thể tử dạt dào
Ngẩng lên chín chữ nghẹn ngào mẹ cha!
Cuộc đàm luận giữa hai danh sĩ thật là chí lý, một người
là tiều phu đốn củi tìm chốn sơn lâm ẩn dật một người là tỳ kheo cà sa bình bát
đi khất thực nay đây mai đó chu du thiên hạ. Thú vị ở hai câu thơ cuối theo
sách Mạnh Tử thiên Lương Huệ Vương có câu:
“ …phủ túc dĩ súc thê tử, ngưỡng túc dĩ sự phụ mẫu“ Nghĩa
là cúi xuống đủ để nuôi vợ con,ngẩng lên để đủ thờ cha mẹ, công ơn cù lao chín
chữ của phụ mẫu.
11.3.2020
Lu Hà
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét